بررسی تطبیقی اصول و سیاست های کلان حکمرانی لیبرال و اسلامی: با نگاهی بر حکمرانی قضایی(۲)
الموضوعات : Judical Governanceسید صمصام الدین قوامی 1 , سید نیما نوروزی 2
1 - مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و استاد درس خارج حوزه علمیه قم، قم، ایران
2 - گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم و معارف، جامعه المصطفی العالمیه و سطوح عالیه قم، حوزه علمیه قم، قم شریف، ایران
الکلمات المفتاحية: حکمرانی لیبرال, حکمرانی اسلامی, حکمرانی قضائی, حقوق بشر, عدالت اجتماعی,
ملخص المقالة :
این مقاله به بررسی تطبیقی اصول حکمرانی لیبرال و اسلامی با نگاهی خاص به حکمرانی قضایی میپردازد. حکمرانی لیبرال بر مبنای آزادیهای فردی، حقوق بشر، و تفکیک قوا استوار است، در حالی که حکمرانی اسلامی بر اصولی چون عدالت اجتماعی، شریعت و ولایت دینی تأکید دارد. هدف این مقاله مقایسهی این دو مدل حکمرانی از نظر اصول بنیادین و بررسی تأثیر آنها بر نحوه عملکرد سیستم قضائی در هر دو چارچوب است. برای این منظور، مفاهیمی مانند استقلال قوه قضائیه، حقوق فردی در مقابل حقوق جمعی، و نظارت بر دستگاه قضائی در هر دو مدل مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج این بررسی نشان میدهد که حکمرانی اسلامی در عین تأکید بر عدالت و رعایت حقوق فردی، از سازوکارهای نظارتی و حکومتی خاص خود برخوردار است، در حالی که حکمرانی لیبرال به دلیل تأکید بر فردگرایی و آزادیهای شخصی، از دخالت و نظارت حداقلی در امور قضائی حمایت میکند. در نهایت، مقاله پیشنهاداتی برای بهرهبرداری از اصول هر دو مدل در جوامع مختلف ارائه میدهد تا ضمن رعایت اصول عدالت و حقوق بشر، کارایی سیستمهای قضائی بهبود یابد.
امام خمینی، روحالله، 1421ق، کتاب البیع، ج2، چاپ اول، تهران: موسسه نشر آثار امام خمینی،
برلین، آیزایا (۱۳۹۸)، چهار مقاله درباره آزادی، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی.
توکویل، الکسی دو(۱۹۶۵)، دموکراسی در آمریکا، ویراست فیلیپس برادلی، جلد ۲، نیویورک: وینتیج بوکس.
خسروپناه، عبدالحسین (۱۳۹۵)، فلسفه شناخت، تحقیق و تدوین حسن پناهی آزاد، قم: نشر معارف.
خسروپناه، عبدالحسین و مهدی عاشوری (۱۳۹۴)، روششناسی علوم اجتماعی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
خسروپناه، عبدالحسین. (1390). کلام جدید با رویکرد اسلامی (چاپ دوم). قم: نشر معارف.
خسروپناه، عبدالحسین، پاسخ به اشکال آیةالله فاضل لنکرانی، 18:9:1397: ijtihadnet.ir.
خسروپناه، عبدالحسین؛ عاشوری، مهدی و عنابستانی، ابوالفضل (۱۳۹۲)، اندیشههای حکمی–اجتهادی شهید آیتالله محمدباقر صدر، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
رالز، جان (۱۳۹۳)، نظریهای در باب عدالت، ترجمه مرتضی نوری، تهران: نشر مرکز.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، ۱۳۹۰ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة اعلمی،.
قرائتی، محسن (1386 ش)، تفسیر نور، ج 1–10، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث، 1387 ش.
لاک، جان (۱۳۹۲) دو رساله حکومت، ترجمه دکتر فرشاد شریعت، تهران: نشر نگاه معاصر.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج 1–27، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
نائینی، محمدحسین. (1387). تنبیه الامیه و تنزیه الملیه. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ نوم.
نائینى، محمدحسین، أجود التقریرات (قاعدة الید، الفراغ، التجاوز و الصحة)، مقرر: ابوالقاسم خویی، ج2، قم: نشر مصطفوی، چ2، 1410ق.
نراقی، محمد مهدی بن ابی ذر (1422 ق)، معتمد الشیعه فی أحکام الشریعه، قم، کنگره بزرگداشت نراقی.
نراقی، ملا. (1417 هـ.ق). ولاية الحاكم. ج1، ص536. قم: انتشارات بیدار.
واعظزاده خراسانی، محمد، تفسیر قرآن مهر، ج 1–20، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
References
Khomeini, Ruhollah, Kitab al-Bay', Volume 2, 1st edition, Tehran: Institute for the Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works, 1421 AH.
Berlin, Isaiah (2019), Four Essays on Liberty, Translated by Mohammad Ali Mohaqqeq, Tehran: Khwarazmi Publications.
Tocqueville, Alexis de (1965), Democracy in America, Edited by Phillips Bradley, Volume 2, New York: Vintage Books.
Khosropanah, Abdolhossein (2016), Philosophy of Cognition, Research and Compilation by Hassan Panahi Azad, Qom: Ma'arif Publishing.
Khosropanah, Abdolhossein & Mehdi Ashouri (2015), Methodology of Social Sciences, Tehran: Institute for Research in Wisdom and Philosophy of Iran.
Khosropanah, Abdolhossein (2011), New Kalam with an Islamic Approach (2nd edition), Qom: Ma'arif Publishing.
Khosropanah, Abdolhossein, Response to the Objection of Ayatollah Fazel Lankarani, 18:9:1397, ijtihadnet.ir.
Khosropanah, Abdolhossein; Ashouri, Mehdi & Anabestani, Abolfazl (2014), Philosophical-Ijtihadic Thoughts of Martyr Ayatollah Muhammad Baqir Sadr, Tehran: Institute for Research in Wisdom and Philosophy of Iran.
Rawls, John (2014), A Theory of Justice, Translated by Morteza Nouri, Tehran: Markaz Publishing.
Tabatabai, Seyed Muhammad Hussain, Al-Mizan fi Tafseer al-Quran, Beirut: Alami Publications, 1390 AH.
Qara'ati, Mohsen (2007), Tafseer Noor, Volumes 1–10, Tehran: Cultural Center of Lessons from the Quran.
Kulaini, Abu Ja'far Muhammad bin Ya'qub, Al-Kafi, Qom: Dar al-Hadith, 1387 AH.
Locke, John (2013), Two Treatises of Government, Translated by Dr. Farshad Shari'at, Tehran: Contemporary Perspective Publishing.
Makarem Shirazi, Nasser & Colleagues, Tafseer Namuneh, Volumes 1–27, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
Na'ini, Muhammad Hussain (2008), Tanbih al-Ummah wa Tanzih al-Millah, Tehran: Center for Islamic Revolution Documents, New Edition.
Na'ini, Muhammad Hussain, Ajwad al-Taqrirat (Qawa'id al-Yad, al-Faragh, al-Tajawuz, and al-Sihhah), Instructor: Abu al-Qasim Khoei, Volume 2, Qom: Mustafa Publishing, 2nd Edition, 1410 AH.
Naraqi, Muhammad Mahdi bin Abi Zahr (1422 AH), Mutamad al-Shi'ah fi Ahkam al-Shari'ah, Qom: Naraqi Commemoration Congress.
Naraqi, Mulla (1417 AH), Wilayat al-Hakim, Volume 1, p. 536, Qom: Bidar Publications.
Va'ezzadeh Khorasani, Muhammad, Tafseer Quran Mehr, Volumes 1–20, Mashhad: Foundation for Islamic Research.