صلاحیت رسیدگی دادگاه صلح بر جرایم اطفال و نوجوانان
محورهای موضوعی : رویه در حقوق جزا و جرم شناسیامیرحسین فتحی 1 , امیرحسین طالبی 2
1 - گروه حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، شهر قدس، ایران
2 - گروه حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، شهر قدس، ایران
کلید واژه: دادگاه صلح, اطفال و نوجوانان, ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف, عدالت کیفری, چالشهای قضایی. ,
چکیده مقاله :
مقاله حاضر به بررسی صلاحیت دادگاه صلح در رسیدگی به جرایم مرتبط با اطفال و نوجوانان پرداخته است. این پژوهش با تکیه بر ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف، نقش این دادگاهها را در نظام قضایی کشور مورد تحلیل قرار داده و ضمن بررسی مبانی حقوقی و اجرایی آن، به چالشها و فرصتهای موجود در این حوزه پرداخته است. روش تحقیق در این مقاله ترکیبی بوده و شامل بررسی منابع کتابخانهای، تحلیل اسناد حقوقی و مطالعات نظری است. در این راستا، مقاله به بررسی سابقه تاریخی تشکیل دادگاه صلح و هدف از ایجاد آن پرداخته و سپس به تحلیل نحوه رسیدگی این دادگاهها به جرایم اطفال و نوجوانان میپردازد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که دادگاه صلح با توجه به ماهیت غیررسمیتر و انعطافپذیرتر خود، میتواند بهعنوان یک مکانیزم مؤثر در رسیدگی به جرایم نوجوانان عمل کند. این دادگاهها با رویکردی متفاوت نسبت به دادگاههای عمومی، تأکید بیشتری بر حل اختلافات بهصورت صلحآمیز و هدایت نوجوانان به سوی اصلاح و بازپروری دارند. این رویکرد نه تنها به کاهش فشار بر دادگاههای عمومی کمک میکند، بلکه با توجه به سن و شرایط خاص نوجوانان، میتواند به ارتقای عدالت در مواجهه با این گروه سنی منجر شود. در نهایت، پیشنهاداتی برای بهبود عملکرد دادگاه صلح در این حوزه ارائه شده است. این پیشنهادات شامل تقویت زیرساختهای حقوقی و اجرایی دادگاه صلح، افزایش آگاهی قضات و کارشناسان این دادگاهها درباره روانشناسی اطفال و نوجوانان و همچنین تدوین راهکارهای دقیقتر برای پیشگیری از تکرار جرایم است. این اقدامات میتواند به تقویت نظام حقوقی کشور و تحقق اهداف اجتماعی و حقوقی در حوزه کیفر نوجوانان کمک کند.
The present article examines the jurisdiction of the Peace Court (Dadgāh-e Solh) in adjudicating crimes committed by children and adolescents. Drawing on Article 12 of the Law on the Dispute Resolution Council, this study analyzes the role of these courts within Iran’s judicial system and evaluates their legal foundations, practical mechanisms, opportunities, and challenges in handling juvenile-related offenses. The research method is hybrid, relying on library sources, legal document analysis, and theoretical studies. The article first explores the historical background and objectives behind the establishment of the Peace Court and then analyzes how these courts process juvenile cases as compared with general criminal courts. The findings demonstrate that due to their less formal and more flexible structure, Peace Courts can serve as an effective mechanism for addressing offenses committed by minors. Unlike ordinary courts, Peace Courts emphasize amicable settlement, conflict resolution, and guiding juveniles toward rehabilitation and reform rather than imposing purely punitive measures. This approach not only reduces the caseload burden on general courts but also promotes a more equitable and developmentally appropriate administration of justice for minors. Finally, the study proposes recommendations to enhance the effectiveness of Peace Courts in handling juvenile offenses. These suggestions include strengthening the legal and administrative infrastructure of these courts, improving judges’ and experts’ awareness of child and adolescent psychology, and formulating clearer guidelines aimed at preventing repeated offending. These measures can contribute to reinforcing the national judicial system and advancing social and legal objectives in the realm of juvenile justice.
قرآن کریم
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مسئولان قضایی، به نقل از پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای
قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران. (۱۳۹۹). سند تحول قضایی. تهران: مرکز رسانه قوه قضائیه.
قانون شوراهای حل اختلاف. (۱۴۰۲). تهران: پایگاه پژوهشکده شورای نگهبان.
قانون حمایت از اطفال و نوجوانان. (۱۳۹۹). تهران: انتشارات پژوهشگاه قوه قضائیه.
قانون آیین دادرسی کیفری. (۱۳۹۲). تهران: انتشارات روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
قانون مجازات اسلامی. (۱۳۹۲). تهران: انتشارات روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب (مصوب ۱۳۷۳ با اصلاحات بعدی) تهران: انتشارات روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
اداره کل حقوقی قوه قضائیه. (سالهای مختلف). مجموعه نظریات مشورتی اداره کل حقوقی، تهران: نشر معاونت حقوقی قوه قضائیه.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه به شماره نظریه 127/1403/7 و شماره پرونده 1403-168-127 و تاریخ نظریه 22/3/1403 در باب صلاحیت دادگاه صلح در رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان
کنوانسیون حقوق کودک (CRC) مصوب ۱۹۸۹ (تصویبشده توسط جمهوری اسلامی ایران با حق تحفظ)
أنوربها، رضا. (۱۳۹۹). حقوق جزای عمومی، جلد اول و دوم. تهران: نشر گنج دانش.
شمس، عبدالله. (۱۴۰۰). آیین دادرسی مدنی دوره پیشرفته. تهران: انتشارات دراک.
قاسمزاده، محمد. (۱۳۹۸). حقوق کودک در نظام کیفری ایران. مجله پژوهش حقوق، دانشگاه تهران، شماره ۳۵.
طوسی، شیخ طوسی. (۱۴۱۵ هجری قمری). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. قم: موسسه نشر اسلامی.
مجلسی، علامه. (بیتا). بحارالأنوار. جلد74 (در بخش اخلاق و رفتار اسلامی)، صفحه ۳۹۸. بیروت: مؤسسه الوفاء.
حر عاملی، شیخ. (بیتا). وسائل الشیعه. جلد21 (در بخش حقوق و تربیت کودکان) ، صفحه ۳۴۵. حدیث شماره ۲۷۸۹۶.
References
Qur’an. [in Arabic]
Constitution of the Islamic Republic of Iran. [in Persian]
Statements of the Supreme Leader in meetings with judicial officials, cited from the Official Website of the Office for the Preservation and Publication of the Works of Ayatollah Khamenei. [in Persian]
Judiciary of the Islamic Republic of Iran. (2020). Judicial Transformation Document. Tehran: Judiciary Media Center. [in Persian]
Law on Dispute Resolution Councils (2023). Tehran: Research Center of the Guardian Council. [in Persian]
Law on the Protection of Children and Adolescents (2020). Tehran: Judicial Research Institute Publications. [in Persian]
Criminal Procedure Code (2013). Tehran: Official Gazette of the Islamic Republic of Iran. [in Persian]
Islamic Penal Code (2013). Tehran: Official Gazette of the Islamic Republic of Iran. [in Persian]
Law on the Establishment of Public and Revolutionary Courts (1994, with subsequent amendments). Tehran: Official Gazette of the Islamic Republic of Iran. [in Persian]
Judicial Legal Department. (Various Years). Collection of Advisory Opinions of the Legal Department, Tehran: Legal Affairs Deputy. [in Persian]
Advisory Opinion No. 127/1403/7, File No. 1403-168-127, dated 22/3/1403, regarding the jurisdiction of the Peace Court in adjudicating crimes committed by children and adolescents. [in Persian]
Convention on the Rights of the Child (CRC) (1989), ratified by the Islamic Republic of Iran with reservations. [in English]
Noorbaha, Reza. (2020). General Criminal Law, Vols. 1 & 2. Tehran: Ganj-e Danesh. [in Persian]
Shams, Abdollah. (2021). Advanced Civil Procedure. Tehran: Daraq Publications. [in Persian]
Ghasemzadeh, Mohammad. (2019). “Children’s Rights in the Iranian Criminal Justice System.” Journal of Legal Studies, University of Tehran, No. 35. [in Persian]
Al-Tusi, Sheikh Tusi. (1415 A.H.). Al-Nihāyah fī Mujarrad al-Fiqh wa al-Fatāwā. Qom: Islamic Publishing Institute. [in Arabic]
Majlisi, Allamah. (n.d.). Bihār al-Anwār, Vol. 74 (Ethics and Islamic Conduct), p. 398. Beirut: Al-Wafā’ Institute. [in Arabic]
Hurr al-‘Āmili, Sheikh. (n.d.). Wasā’il al-Shī‘ah, Vol. 21 (Children’s Rights and Upbringing), p. 345, Hadith No. 27896. [in Arabic]